යශෝදරාව හැඬුවද නැත්නම් තවමත් පෙම් කලාද? කවියන් දුටු යශෝදරාව හා නරසීහ ගාථා

සියලු සත්වයින් අනන්ත වූ සසර පුරාවට විඳින්නා වූ දුකින් එතෙර කිරීමේ උතුම් අරමුණින් අතර පෙර නිමිති දැක ලෝකයේ යතා ස්වාභාවය දන හැඳින ගිහිගෙය හැර යාමට සිදුහත් කුමරුන් ගත තීරණය ට එක වරම යලි විමසා බලනන්නට තරම් වූ සිදුවීමක් සිදු වූ බව අපි සැවොම දනිමු.

"රාහුලෝ ජාතෝ බන්ධන ඡාතං"

කුඩා රාහුල කුමරු උපන් ඒ දිනයේ දාරප්‍රේමය හා යශෝදරාවන්ගේ ප්‍රේමයට වඩා සසර දුක බලවත් වූ හෙයින්ම නිදි පැදුරටද නොකියා ගිය සිද්ධාර්ථයන් කෙරේ තමා හා උපන් බිලිඳු ද හැරදා ගිය බව දැන ගත් විට හා ඉන් පසු කුළුඳුල් පුතෙකු සමඟ යශෝදරාව කුමන නම් හැඟීමක් සිත තුල තිබෙන්න ඇතිද, කෙලෙස ඇය තම දුක දරා ගන්නට ඇතිද, නිතර දෙවේලේ තම හිමියන්ගේ රුව නෙත ගැටී ඇයට ඒ මාලිගය තුල දකින හිස් දසුන මග හැරුණු පසු කෙලෙස නම් වීද, යන්න විවිධ මානයන් ඔස්සේ කවීන් කරන ලද ගවේෂණයන් හමුවේ යශෝදරාවන් ගේ සිතෙහි විවිද පැතිකඩයන් කවියන් විසින් ඔවුන් දුටු අයුරින් කවි රස විඳින්නන් වෙත ගෙනහැර ඇත.

බෞද්ධ සාහිත්‍යය ඇසුරින් යශෝදරාව කෙරෙහි ගොඩ නැගී තිබුණු පහන් සංවේගය ඒ කවි වලට තවත් බලපෑමක් එකතු කර ඇතුවාට කිසිදු සැකයක් නොමැත.

කවිය ගැන බැලීමේදී කවිය හා එය හරහා ගොඩ නැගෙන හැඟීම ගැන විමිය යුතු වේ. කවියක් රචනයට කවියාට හැමවිටම සිදුවීමක් හෝ හැඟීමක් පාදක වේ. කවියා කවිය හරහා ගොඩනගන්නට වෙහෙසෙන්නේ ඔහු විඳි හැඟීම කියවන්න තුලද ඇති කරවීමටය. ඒ හරහා කියවන්න තුල කම්පනයක් ඇති කිරීම බොහෝ කවීන්ගේ අරමුණයි. කවියකු කියවන්නාගේ හැඟීම් අවුළුවා ලීම සුදුසු නොවේ. උසස් කවියා සහ කවිය කියවන්නාගේ හැඟීම් පුබුදුවා එය උසස් චින්තනයකට, උසස් තලයකට, උස්සි රස වින්දනයකට ගෙන ඒමට වෑයම් අවුළුවා ලූ හැඟීම් වල දිශානතියන් හරහා උසස් අදහස් කියවන්නා තුල ඇති කෙරෙන අතර ඒ හරහා යහපත් සංවාදයක් ගොඩ නැගේ. එමගින් කවියා තම කවියේ අරමුණු වලට ලඟා වේ. කවිය හරහා උලුප්පා දක්වන රසය කියවන්නා වැළඳ ගන්නේ යම්සේද කවියා ඒ සඳහා එම හැඟීම්, වචන වල ගක්තීන්, තම අත්දැකීම් හා අවශේෂ දෑ කලාත්මක ලෙස සම්බන්ද කරනු ලැබේ.

යලිත් යශෝදරාවන් දෙසට හැරුණු විට එක කවියකු තම හැඟීම් කවියට නගා ඇත්තේ මෙලෙසිනි.

පෙර මින් කඳුළු කිරි දරුවෙකු අතේ        දරා

පෙර ලා නොගොස් පෙම්බර මව් පියන්  කරා

 දර දඬු  ගැහැණු   අතපය   හාමතේ         දරා

නර  කාදියකි හිමියනි අද යසෝ             දරා

කුම රකු සමග තෙමි තෙමි කඳුලැලි     වැස්සේ

බිම  පෙරළෙමින් ඉකි බිඳ ඇඬුවට        පස්සේ

මම  හිමි සඳුනි ගිය අවුරුදු හය             තිස්සේ

මෙම  පඩි පෙලෙන් නැහැ පහලට        බැස්සේ

දඟ  ගෙයි විඳින දුක රජ මැදුරෙහි       වින්දේ

ඉඟ  ටම මෙතෙක් මා දළ රෙදිමය     ඇන්දේ

ළඟ  නැති හිමිගෙ ගුණ සිහිකර අද     නින්දේ

අඟ  නක් කවුද මේ තරමට ඉකි          බින්දේ

මෙම පැදි පෙළ කියවපු විට මුලින්ම ඔබට ඇති වුයේ යශෝදරාවන් කෙරෙහි කුමන හැඟීමක්ද?

සිදුහත් කුමරුන් ගිහිගෙය හැර ගිය පසු යශෝදරාව තැවුණු අයුරු ඉස්මතු කිරීමට කවියා උත්සාහ ගෙන ඇති අයුරකි. ඒ හරහා යශෝදරාව කෙරෙහි දයානුකම්පාවක් කියවන්න තුල ගොඩ නැගීමට ඔහු සමර්ථ වී දැයි විමසා බැලිය යුතුය. එලෙස වීමට නම් ඇයගේ දුක වේදනාව ඉතා සියුම් ලෙස අපට දැනිය යුතුය. නමුත් මෙම පැදි පෙළ කියවන යද්දී හැඟෙනුයේ යශෝදරාවන් පොළොවේ පස් කාපු අයුරකි. ඇයට මාලිගය එහෙම්පිටින්ම සිරගෙයක් වී ඇති අයුරකි. පුංචි රාහුලයන්ද කිරි ඉල්ලා හඬන විට ඇයට එයද වදයක් වී ඇතුවා වැනිය. ඇයට සිදුහත් කුමරු අහිමි වීමට වඩා ඇයට ඇය ගැනම දුකක් ඇති හැටියකි.

මේ යෙදුම් දෙස මදක් බල්ලන්න. 

දර දඬු  ගැහැණු   අතපය   හාමතේ         දරා

නර  කාදියකි හිමියනි අද යසෝ             දරා

යශෝදරාව කෙතරම් සියුමැලි වන්නට ඇතිද රාජ කුමාරියකව සිටි හෙයින්, එවන් යට දරඳඩු අතපය හිමිවිය හැකිද? සක්වල සියල්ලන්ම දුක නමැති නරකාදියෙන් එතෙර කරන්නට ගිය සිද්ධාර්තයන්ට යශෝරදාව අමුතුවෙන් නරකාදියක හිටි බවක් හැඟෙවී ද, යසෝදරාව විප්පයෝග දුකින් පෙලෙන මුත් ඒ දුක නරකාදියක ගානට උපමා කල හැකිද මේ සිදුවීම් දාමයෙන් පසුව. කවියා යසොදරාවන්ගේ දුක මතු කිරීමට යොදාගත් උපමාව නිසා එම දුකට වැඩිය නරකාදී දුකක් කියවන්නා තුල ජනිත වේ.

කවි පෙලේ සමස්ථ යෙදුම් රළු හා ඕලාරික හැඟුමන් වැඩිපුර කියවන්නන් කෙරෙහි ජනිත කරන අතර ඒ සඳහා "බිම  පෙරළෙමින් ඉකි බිඳ ඇඬුවට        පස්සේ"  හා "දඟ  ගෙයි විඳින දුක රජ මැදුරෙහි       වින්දේ" වැනි යෙදුම් වලින් මතුවන අදහස් එවැනි හැඟුමන් තවත් තර කිරීමට සමත් වේ. ඒ හරහා යශෝදරාවන් කෙරෙහි දයානුකම්පාවක් මිශ්‍රිත දුකක් වීදනාවක් ය කෙරේ මතු නොවේ.

මම කාවි පෙළ හරහා මතුවන්නේ සිදුහත් කුමරුන් ගිහිගෙය හැර ගියාට පසු යශෝදරාවන් අපා දුක් විඳිමින් තැවුණු අයුරකි.

ළඟ  නැති හිමිගෙ ගුණ සිහිකර අද     නින්දේ

අඟ  නක් කවුද මේ තරමට ඉකි          බින්දේ

යන යෙදුම හරහා ඇය සිදුහත් කුමරු ගැන සිතෙමින් තැවෙන බව කියා පෑමට උත්සාහ ගත්තද එයට වඩා අර රළු යෙදුම් ප්‍රබලව මතු වේ. මේ නිසා ඇය සිදුහත් කුමරුන් කෙරෙහි සිතමින් තැවෙන ගතියක් නොහැඟී යයි. නමුත් තමාව දුකට පත් කල සිදුහත් කුමරුන් හට ආඩපාලි කියන හැටියකි.

මෙම සිදුවීමම ජන කවියකු දුටු අයුරු හා එයට අදාළ වෙන ලෙස අකුරු ඇමිණු අයුරු විමසා බලන විට කෙලෙසද යත්

සුවඳ බොජුන් වැළඳු මගේ හිමි සඳු       ට

නිබඳ  බොජුන් රස කර දුනි වළඳන්      ට

සුවඳ  පලා පල මැවියන් හිමියන්          ට

සුවඳ  මල් නිතර පිපියන් හිමියන්         ට

හිමයේ ගොසින් මල් යහනක නිදනව    ද

කොමල අනගි සිරි පා දෙක රිදෙනව      ද

හිගේ නැතිව දෙවියෝ මුර කරනව        ද

මගේ ඇත රජුනි හිමි සඳ කොතනක       ද

කැලේ තිබෙන කොයි දේවත් රස වේ      වා

මලේ බමරු මෙන් පිරිවර ඇති වේ           වා

අව්වේ තියෙන රැස් මාල අඩු වේ              වා

ගව්වෙන් ගව්ව දිව මාලිගා සෑදේ             වා

ඉහත කවි පෙළත් එක්ක සැසඳූ කල මේ කවි පන්තිය කියවූ කල ඔබට කුමන නම් හැඟීමක් යශෝදරාවන් කෙරෙහි පහලවීද? එහෙනම් අහලත් බලන්නකෝ ඒ හැඟීමම අහද්දිත් දැනෙනවද කියලා.

මේ වූ කලී යශෝදරාවතෙහි පැදි පෙළකි. මහනුවර යුගයේ ලියවුනු මෙහි කවියා අප්‍රකටය. සමුද්‍ර ඝෝෂ විරිතෙන් ලියවුනු මෙහි කවි 130 කි. යශෝදරාවන්ගේ දිවිය අලලා ලියවුනු මෙහි සරල සුගම බස් වහර නිසාම කියවන්න හෝ අසන්නාගේ හදවතට යශෝදරාවන් සමීක කරවීමට සමත් වී ඇත.

මෙම පැදි පෙළ කියවන විට කියවන්නට නිරායාසයෙන් ම යශෝදරා ව කෙරෙහි දයානුකම්පාවක් ඇතිවෙන අයුරු සැබවින්ම චමත්කාර ජනකය. මෙහි කිසිදු තැනක කඳුල දුක වේදනාවක් ගැන සඳහන් වී නොමැත, යශෝදරාව දුකෙන් තැවෙන බවක්ද සඳහන්ව නොමැත. නමුත් කියවන අපට ඇය කෙරෙහි දයානුකම්පාවක් ඇති වේ. පැදි පෙලේ සැඟවුණු යශෝදරාවගේ දුක නිතැතින්ම හදවතට දැනේ.

මෙම පැදි පෙලේ යශෝදරාව තමා වැටී සිටින දුක්ක දායක තත්වය අතිශයෝක්තියකට නගා විස්තර කරමින් සිදුහත් කුමරුන්ට අවලාද කියමින් වැළපෙනු වෙනුවට පති භක්තියෙන් යුතුව තමා හැර ගිය සිවාමියාගේ සැප දුක ගැන හිතමින් ළතැවෙයි. 

සුවඳ රස බොජුන් වැළඳු හිමියන් සත්‍ය සොයා දුක් විදිනවා නොවේද, හිමි සඳුට වළඳන්න අහරක් වත් තියෙනවාද, මා ලඟින් උන්නා නම් ආහාරයක් හෝ හදා දෙන්නට තිබුනා නොවේද, අනේ හිමියන් විදින දුක නැතිවෙන්නට සුවද මල් වත් පිපියන් හිමි සමීපයේ ඒ සුවදින් වත් මාවත් එතුමන්ට මත වීයන්.

වෙනදා විල්ලුද වන් සුව යහානාවක සැතපුන හිමියන් අද ගස් ගල් යට කෙලෙස නම් නිදනවා ඇතිද? අනේ ඔය කොමල සිරි පා දෙකට ඔය ගල් මුල් පෑගිලා හුරුවක් තියෙනවාද, ඒවා වේදනාවෙන් රිදෙනවා ඇති නේද. අනේ ලඟින් හිටියා නම් ඔය කොමල සිරිපා පිරි මදින්නට තිබුනා නොවේද, එතුමන් ඉන්න ඉසාවක් දන්නවා නම් කියන්නකෝ මටත් යන්නට එතුමන් ලඟට.

බලන්න අවසන් පාර්ථනය යශෝදරාවන්ගේ කවියා දකින විදියට. යශෝදරාව ඇයට වඩා තැවෙන්නේ තමන්ව හැර ගිය සිදුහත් කුමරු ගැන. මොනතරම් ප්‍රේමයකින්ද ය ඉන්නේ, ඉතින් මෙම පඩි කියවන විට කියවන්න තුල යශෝදරාව ගැන දුකක් කනකාටුවක් දයානුකම්පාවක් ඇති නොවන්නේ නම් කෙලෙසකද.

මෙලෙස කවිය තුලින් විමසා බැලීමේදී ආත්ම සන්යමයකින් තොරව රළු ලෙස හංගීම් ප්‍රකාශ කිරීමෙන් කවියකට වන හානියත්, දැඩි සංයමයකින් යුතුව සියුම් ලෙස හන්ගීම් ප්‍රකාශ කිරීමෙන් කවියක රසය කර වන අන්දමත් පැහැදිලිය.

මේ සියල්ල කවියන් යශෝදරාවන් ගැන දැක්ක හැටිය, යශෝදරාවන් සිදුහත් කුමරුන් තමා හැර ගොස් බුද්ධත්වය ලබා කිඹුල්වතට වැඩම කොට ගෙයින් ගේද පිඬු සිඟා වදින කල පුංචි රාහුල කුමරුවන් තුරුලට ගෙන අර ඈත වදින්නේ පුතේ උඹේ පියාය, උඹේ පියා මේ මේ ගුණ වලින් යුතුය කියන ලද නරසීහ ගාථා සැබවින්ම සිත පහන් කරවන සුළුය. ඒවායේ සිහල තේරුම ගත විට මෙලෙසින් දැක්විය හැකිය.

සත් රුවණින් ඵල රත් සුපතුල් වත්

දික් විලුඹින් හොබනා ලකුණින් සන්

වල් විදු නා කුඩ රූ රැඳි පා යුත් 
ඒ ඔබ වේ යැ පියා නර සී වූ

සෑ කුමරා වර බෝ මැ මොලොක් වූ

පින් ලකුණින් සැදි පුන් සිරිරින් යුත්

වූ නර වීර ඉතින් ගිය ලෝ වෙත්
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

පුන් සඳ වන් පැහැපත් මුව දිස්නා

දෙවි මිනිසුන්  පිය වූ නර මානා

මත් ගිජිඳුන් නෙ විලස් ගමනෙන් පෑ
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

කැත්වැ උපන් අග පත් කුලවත් වූ

දෙව් මිනිසුන් නැමැදුම් කළ පා යුත්

සිල් එකඟින් පිහිටා ඇති සිත් වත්
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

දික් තුඩු වූ නැහැයෙන් යුතු සූ සන්

වස්සකු ඇස් ගුලි වන් ඉඳුනිල් නෙත්

දෙව් දුනු සේමැ සුනිල් බැම දිස්නා
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

වූ වටහා සුමටත් කෙලසූ සන්

සී හනු වූ මිඟිදුන් කය වන් ගත්

වන් වැ කසුන් සිරි පෑය උතුම් වූ
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

වූ සිනිදුත් ගැඹුරුත් බඹ ගොස් යුත්

දෑ හිඟුලේ වැනි පෑය සුරත් තිවු

විස්සෙකැ විස්සෙකැ සේ සම දත් යුත්
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

වන් රසඳුන් ඉඳු නිල් හිස කෙස් යුත්

රන් පට වන් සුනිමල් නලලින් ඳුල්

සේ දවහත් තරු සේ උනු ලොම් දා
ඒ ඔබ වේ යැ නර සී වූ

මේ සිංහල තේරුම් මම උපුටා ගත්තේ ටී.බී හේරත් ගේ බ්ලොග් සටහන් වලින් 

මේ අපුරු නරසීහ ගාථා බංගලාදේශ ගැහැණු ළමයෙකු කියන අයුරු ඉතාමත් අපුරුය. එය සිත පහන් කරවන සුළුය. එහි විශේෂත්වයම වන්නේ ඇය බන්ගලාදේශ වීම හා ඇගේ සුමියුරු කටහඬ නිසාමය. මෙන්න ඇය කියන අයුරු යූ බටයේ තිබුණු හැටි. එහෙනම් අසා බලා දැනෙන හැඟීම ඔබත් විඳ ගන්න.

මේ ලිපිය ලියන්න අපේ සින්දු ඇනෝ මිත්‍රයා දක්වපු උදව්ව අමතක කරන්නම බැහැ, යශෝදරාවත හොයලා දීල ඊයකුත් විදලා දක්වපු සහයෝගයට ගොඩක් ස්තුතියි මිත්‍රයා.